Drobin, pomnik nagrobny Antoniego Rawicz-Radomyskiego (lata 30. XX w.)


Stela nagrobna o łukowatym zwieńczeniu. Przy bocznych krawędziach ma umieszczone wystające „kostki” otoczone przez girlandy z liści laurowych. Centralnie umieszczona pionowa płyta z różowego lastryko z płaskorzeźbioną sceną oraz danymi zmarłego. Płyta utrzymana jest w umiarkowanie geometryzującym (i archaizującym), ludowym art déco, szczególnie popularnym po sukcesie sztuki polskiej na wystawie światowej w Paryżu w 1925 r. Płaskorzeźba przedstawia siewcę rzucającego garść ziaren na ziemię ogrzewaną słońcem widocznym w lewym górnym rogu kompozycji. W prawym dolnym rogu – kilka kłosów pszenicy. Od steli odchodzi schodkowe obmurowanie kwatery o narożnych „kostkach”. Klasycyzująca forma obudowy, wywodząca się z modernizującego nurtu secesji.

 

Wyjątkowość zabytku związana jest m.in. z jego skalą oraz nowoczesnością formy oraz powiązaniem swojskości i swoistości dla upamiętnianego zmarłego głównego motywu zdobniczego z trendami artystycznymi i symbolicznymi obecnymi w ówczesnej sztuce światowej (art déco, motyw siewcy) –  w warunkach prowincjonalnego cmentarza i raczej konserwatywnej estetyki warstwy, do której należał zmarły rzecz, przyznajmy, zdecydowanie rzadko spotykana.

 

Twórcą pomnika jest Robert Lovell (1886-1951), będący rozpoznawalnym rzeźbiarzem okresu XX-lecia międzywojennego. Jego twórczość w sposób wyraźny rozwijała się w tym okresie, na co wskazuje choćby liczba wystaw, w których brał udział, a który to rozwój został przerwany wybuchem wojny, a następnie zniszczeniem ogromnej części dorobku w czasie Powstania Warszawskiego.

 

Pomnik dobrze jest rozpoznawać także jako element większej całości. Zmarły, wraz z żoną, znaną pisarką Heleną Mniszek, był właścicielem pobliskiego majątku Kuchary, składającego się z klasycystycznego, murowanego dworu otoczonego parkiem ze starodrzewiem (założenie z połowy XIX w.) oraz części gospodarczej. Obiekty te przetrwały do dzisiaj. Grób na cmentarzu jest zatem funkcjonalno-symboliczną częścią tejże całości, a fizyczny łącznik stanowi wiodąca od dworu do miasta Aleja Topolowa – pomnik przyrody składający się z blisko 200 drzew.

 

Był to pierwszy, nieco przypadkowy projekt, którego udana realizacja zadecydowała o dalszych planach rozwojowych Fundacji. Przeprowadzony w 3 etapach w latach 2019-2021, aczkolwiek pewnie nie doszłoby do nich, gdyby nie wcześniejsza aktywność lokalnej społeczności, dzięki której pomnik został wpisany do rejestru zabytków.

 

Dofinansowanie prac: Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków oraz Urząd Miasta i Gminy Drobin.